Η ΚΩΜΩΔΙΑ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
Το «Πολύ κακό για το τίποτα» δύσκολα περιγράφεται ως κωμωδία – ιδιαίτερα δε από το σύγχρονο κοινό, αφού σε κάθε σελίδα του έργου κρύβεται και μια ενδεχόμενη καταστροφή.
Όπως στην περίπτωση του «Μακμπέθ», ο οποίος δεν συγκαταλέγεται απόλυτα στο είδος της τραγωδίας, έτσι και πολλές από τις κωμωδίες του Σαίξπηρ δεν αναδεικνύουν το είδος τους. Μοναδικό κοινό κωμικό στοιχείο στα έργα του αποτελεί η τυπική κατάληξη στο γάμο.
Ωστόσο το παραπάνω μοτίβο θεωρείται συχνά προβληματικό, κυρίως από το σύγχρονο κοινό, δεδομένου ότι οι αρετές του γάμου γίνονται αντιληπτές κάπως συγκεχυμένα. Το «Πολύ κακό για το τίποτα» αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα προβάλλοντας δύο διαμετρικά αντίθετες όψεις της γυναίκας στο πλαίσιο του γάμου.
Αντίθετες σχέσεις:
Η Ηρώ και ο Κλαύδιος είναι ένα αντιπροσωπευτικό ζευγάρι της ελισαβετιανής εποχής με την Ηρώ υποταγμένη στον σύζυγο της, οφείλοντας να είναι ενάρετη και πιο χαμηλών τόνων ως χαρακτήρας. Η Βεατρίκη και ο Βενέδικτος απ’ την άλλη είναι το ζευγάρι που έχει ξεπεράσει αυτά τα όρια, αφού η Βεατρίκη παρουσιάζεται ως πολύ ελεύθερη γυναίκα. Έτσι προβάλλεται μια σχέση που πλησιάζει τα σημερινά δεδομένα.
Ο Ντέηβιντ Χερστ υποστηρίζει πως «αντιπαραβάλλονται δύο εντελώς διαφορετικά ζευγάρια εραστών: το ένα σχεδόν καταστρέφεται εξαιτίας μιας συνωμοσίας εναντίον του, ενώ το άλλο γεννιέται από μια συνωμοσία. Και τα δύο θέματα συναντιόνται στη σκηνή της εκκλησίας».
Τραγική Ηρω-ίδα:
Η Ηρώ αποτελεί το πλέον τραγικό πρόσωπο του έργου. Το αμάρτημα που «διαπράττει» έχει να κάνει με την αγνότητά της, και η πτώση της οφείλεται στην υποτιθέμενη ανήθικη φύση της, αναγκάζοντάς την να εξιλεωθεί και συμβολικά να αναγεννηθεί σαν μια νέα γυναίκα, ώστε στο τέλος να βρει την κάθαρση.
Τη θέρμη ακόλαστου κρεβατιού τη γεύεται συχνά.
Από ντροπή κοκκινίζει, όχι από σεμνότητα.
Η αρετή που αποδεικνύει πως είναι τίμια και άξια για να παντρευτεί τον Κλαύδιο στρέφεται εναντίον της, όταν κατηγορείται άδικα πως έχασε την παρθενιά της πριν το γάμο. Η τραγική ειρωνεία βρίσκεται στην αγνότητά της: ενώ από τη μια αποδεικνύει την αξία της, από την άλλη σχεδόν την καταστρέφει.
Πιθανή καταστροφή:
Στο «Πολύ κακό για το τίποτα» ο Σαίξπηρ ασχολείται επίσης με την αβεβαιότητα της ανθρώπινης φύσης: για να πετύχουν τους στόχους τους οι ήρωες χρησιμοποιούν τεχνάσματα και εξαπατούν. Το έργο, όπως και όλες οι κωμωδίες του Σαίξπηρ, είναι γεμάτο από περιπλοκές που, όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί να αποβούν καταστροφικές. Τι είναι, όμως, αυτό που καθιστά το έργο κωμωδία;
Φαινομενικά η μόνη διαφορά σε αυτό το έργο και στον «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» για παράδειγμα είναι πως οι εραστές καταφέρνουν να έχουν ευτυχή κατάληξη αντί να καταλήγουν στο θάνατο. Για παράδειγμα, η σκηνή όπου ο Βενέδικτος καλεί σε μονομαχία τον Κλαύδιο για λογαριασμό της αγαπημένης του μετά τον εξευτελισμό της Ηρώς θυμίζει τη σκηνή όπου ο Ρωμαίος δολοφονεί τον Τυβάλτο. Το μοτίβο του έρωτα και της τιμής ισχύει και στις δύο περιπτώσεις. Η μόνη ουσιαστική διαφορά είναι πως ο Βενέδικτος δε σκοτώνει τον Κλαύδιο αποφεύγοντας έτσι μια σίγουρη καταστροφή.
Κωμωδία εναντίον τραγωδίας:
Η βασική –αν όχι και μοναδική– διαφορά ανάμεσα στις κωμωδίες και στις τραγωδίες του συγγραφέα είναι πως αυτοί που σταματούν την τραγική έκβαση των γεγονότων είναι οι κωμικοί ήρωες, παρ’ όλο που βρίσκονται αντιμέτωποι με τον ίδιο δόλο και την ίδια εξαπάτηση στην πορεία της ιστορίας. Ο Σάμιουελ Τζόνσον σχολιάζει πως «ο Σαίξπηρ αναγκάζει τα τραγικά και τα κωμικά του πρόσωπα να συνυπάρχουν».
Το θέμα στις τραγωδίες του Σαίξπηρ είναι η μοίρα, αφού οι συνέπειες των τραγικών ηρώων του μοιάζουν αναπόφευκτες παραμένοντας έτσι πιστός στα παραδοσιακά χαρακτηριστικά της τραγωδίας: ότι, δηλαδή, τα πρόσωπα απλώς στηρίζουν την πλοκή, καθώς οδεύουν προς την καταστροφή. Σε ορισμένες περιπτώσεις –και ιδιαίτερα στον «Μακμπέθ»– οι ήρωες προσπαθούν ν’ αποφύγουν τη μοίρα τους ή έστω να κάνουν σωστές επιλογές, αλλά η συντριβή τους είναι μοιραία.
Αντίστοιχα τα κωμικά πρόσωπα του Σαίξπηρ δεν μπορούν να αποφύγουν το κλασικό ευτυχισμένο τέλος, παρ’ όλο που στην πορεία της ιστορίας έκαναν λάθος επιλογές, όπως στην περίπτωση του Κλαύδιου. Φαίνεται, λοιπόν, πως το τέλος της κάθε ιστορίας είναι και το κριτήριο για το είδος που θα την κατατάξουμε. Απόδειξη πως ύστερα από σωστή ανάλυση και εξέταση όλα τα έργα του Σαίξπηρ κρύβουν κωμικοτραγικά στοιχεία.
